Hằng năm, cứ vào ngày 23 tháng Chạp thì nhiều gia đình Việt sẽ sửa soạn mâm cơm cúng tiễn ông Công ông, Táo về trời. Đây là một trong những lễ cúng quan trọng trước dịp Tết Nguyên đán. Vậy tục lệ này bắt nguồn từ đâu? Ý nghĩa của ngày này như thế nào? Hãy cùng Madiad tìm hiểu trong bài viết sau đây nhé!
Nguồn gốc ngày ông Công, ông Táo
Táo quân có nguồn gốc từ ba vị thần Thổ Công, Thổ Địa, Thổ Kỳ của Lão giáo Trung Quốc nhưng được người Việt cổ chuyển hóa thành sự tích “Hai ông một bà”. Sự tích kể kể rằng, khi xưa Thị Nhi và Trọng Cao lấy nhau mãi mà không có con. Trọng Cao vì chuyện này mà cộc cằn, đánh vợ rồi đuổi đi. Thị Nhi sau khi bỏ nhà đi tới xứ khác gặp được Phạm Lang. Hai bên tâm đầu ý hợp rồi kết thành vợ chồng. Trọng Cao sau khi nguôi giận thì bắt đầu ân hận và lên đường tìm kiếm vợ, nhưng ngày dài đường xa, Cao hết tiền hết gạo phải trở thành kẻ xin ăn dọc đường. Tới ngày nọ, chàng ta tới nhà của Thị Nhi xin ăn đúng lúc Phạm Lang đi vắng, Nhi nhận ra chồng cũ mời vào nhà cơm nước đầy đủ. Không may, Phạm Lang đột nhiên trở về, nàng đành giấu Cao dưới đống rạ sau vườn để tránh điều thị phi. Chẳng ngờ đêm ấy, Phạm Lang nổi lửa đốt đống rạ để lấy tro bón ruộng. Thấy chồng cũ bị thiêu chết, Nhi lao mình vào lửa tự vẫn. Phạm Lang cũng vì thương xót vợ mà nhảy vào chết theo. Ngọc Hoàng thương tình 3 kẻ sống có nghĩa có tình nên phong cho làm vua bếp hay còn gọi là Định phúc Táo Quân và giao cho người chồng mới là Thổ Công trông coi việc trong bếp, người chồng cũ là Thổ Địa trông coi việc trong nhà, còn người vợ là Thổ Kỳ trông coi việc chợ búa.
Ý nghĩa ngày ông Công, ông Táo
Người ta quan niệm một năm mở đầu bằng Tết Nguyên đán và kết thúc bằng Tết ông Táo vào 23 tháng Chạp. Vì vậy, để được Táo Quân phù trợ, vào ngày này, mọi người thường làm lễ và bày mâm cúng trang trọng tiễn đưa ông Táo về chầu trời để bẩm báo mọi việc lớn nhỏ xảy ra trong gia đình của gia chủ cho Ngọc Hoàng. Đến đêm 30 tháng Chạp, ông Táo trở về cùng gia đình đón chào năm mới.
Mâm cơm cúng tiễn ông Công, ông Táo về trời.
Người xưa cũng cho rằng, sau khi nghe Táo Quân bẩm báo, Ngọc Hoàng sẽ căn cứ vào đó để định đoạt, có thể khen thưởng hoặc quở phạt gia chủ. Vì thế, vào ngày 23 tháng Chạp, trước khi Táo quân lên thiên đình, người ta thực hiện nghi lễ cúng ông Táo để các ông “nói tốt“ cho nhà mình, cầu mong được ban cho tài lộc, bình an cho năm tiếp theo. Không những định đoạt may, rủi, phúc họa của gia chủ, sự hiện diện của các vị Táo Quân trong mỗi căn nhà còn ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ vào thổ cư, giữ bình yên cho mọi người trong gia đình.
Bên cạnh đó, truyền thuyết cho rằng cá chép là phương tiện duy nhất có thể đưa Táo Quân về trời. Bởi thế, vào ngày này, sau khi làm lễ xong, các gia đình đều cúng con cá chép rồi đem ra sông hay ra ao thả, ngụ ý “cá hóa long”, nghĩa là cá sẽ hóa rồng, vượt vũ môn, làm phương tiện cho Táo quân cưỡi về trời. Ngoài ra, điều này còn mang ý nghĩa của sự thăng hoa, biểu tượng của tinh thần vượt khó, sự kiên trì, bền chí chinh phục tri thức để đi tới thành công.
Tục phóng sinh cá chép ngày Tết ông Công, ông Táo thể hiện nét đẹp văn hóa của người Việt.
Tục cúng ông Táo là một nét văn hóa đẹp, mang nhiều ý nghĩa tâm linh, hướng tới bình an của người Việt Nam. Hy vọng qua bài viết này, Madiad đã giúp bạn hiểu hơn về nguồn gốc, ý nghĩa của phong tục lâu đời này.
